Lời Mở Đầu: Tokutei Gino – Từ “Cầu Nối” Tạm Thời Đến “Mở Lối” Dài Hạn?
Chương trình Kỹ năng đặc định (Tokutei Gino – 特定技能) của Nhật Bản, kể từ khi ra đời vào tháng 4 năm 2019, đã nhanh chóng trở thành một trong những kênh quan trọng nhất thu hút nguồn nhân lực quốc tế, đặc biệt là từ Việt Nam, đến làm việc tại “đất nước mặt trời mọc”. Mục tiêu ban đầu của Tokutei Gino là giải quyết tình trạng thiếu hụt lao động nghiêm trọng trong các ngành nghề thiết yếu, đồng thời tạo điều kiện cho người lao động nước ngoài có cơ hội đóng góp vào nền kinh tế Nhật Bản. Tuy nhiên, với giới hạn thời gian lưu trú tối đa 5 năm cho Tokutei Gino loại 1 (TG1), một câu hỏi lớn luôn lơ lửng: Điều gì sẽ xảy ra sau khi 5 năm này kết thúc? Và quan trọng hơn, tương lai của chương trình này, đặc biệt là sau năm 2025 – thời điểm mà nhiều lao động TG1 đầu tiên sẽ đến hạn, sẽ đi về đâu?
Thời điểm 2025 đang đến rất gần, mang theo những thay đổi lớn về chính sách di trú của Nhật Bản đối với chương trình Tokutei Gino. Đây không chỉ là một sự điều chỉnh đơn thuần mà là một bước ngoặt mang tính chiến lược, hứa hẹn mở ra một kỷ nguyên mới cho người lao động nước ngoài tại Nhật Bản. Với tư cách là một chuyên gia trong lĩnh vực di trú và định cư, chúng tôi nhận định rằng những thay đổi sắp tới không chỉ củng cố vị thế của Tokutei Gino mà còn định hình lại toàn bộ bức tranh về việc làm và định cư lâu dài tại Nhật Bản.
Bối Cảnh Hiện Tại: Chương Trình Kỹ Năng Đặc Định Và Giới Hạn 5 Năm
Chương trình Tokutei Gino hiện tại được chia thành hai loại:
- Tokutei Gino loại 1 (TG1): Cho phép người lao động nước ngoài làm việc trong 12 (ban đầu là 14) ngành nghề thiếu hụt trầm trọng, với thời gian lưu trú tối đa 5 năm và không được bảo lãnh người thân. Đây là loại visa phổ biến nhất, thu hút hàng trăm nghìn lao động.
- Tokutei Gino loại 2 (TG2): Dành cho những người đã hoàn thành TG1 và có kỹ năng chuyên môn cao, có thể bảo lãnh người thân và không giới hạn thời gian lưu trú. Tuy nhiên, số lượng ngành nghề áp dụng cho TG2 rất hạn chế (chỉ 2 ngành: Xây dựng và Đóng tàu/hàng hải) và điều kiện chuyển đổi vô cùng khắt khe, khiến nhiều lao động khó tiếp cận.
Giới hạn 5 năm của TG1 đã tạo ra một nút thắt cổ chai lớn. Khi hàng loạt lao động TG1 đầu tiên chuẩn bị hết hạn vào năm 2024-2025, chính phủ Nhật Bản phải đối mặt với hai thách thức lớn: nguy cơ mất đi một lượng lớn nhân lực đã được đào tạo và hòa nhập, và áp lực từ các ngành công nghiệp vẫn đang thiếu hụt trầm trọng.
Trong bối cảnh tỷ lệ sinh giảm sâu và dân số già hóa nhanh chóng, Nhật Bản buộc phải nới lỏng chính sách nhập cư và tạo điều kiện thuận lợi hơn để giữ chân lao động nước ngoài, biến họ từ những “người lao động tạm thời” thành những “công dân đóng góp lâu dài”.
Bước Ngoặt 2025: Đề Xuất Chính Sách Mới Và Sự Hợp Nhất Các Loại Visa
Nhận thức được tình hình cấp bách, chính phủ Nhật Bản đã và đang xây dựng những đề xuất đột phá nhằm tái cấu trúc chương trình Tokutei Gino. Những thay đổi này dự kiến sẽ chính thức có hiệu lực vào khoảng năm 2025 hoặc sớm hơn, mang đến một làn gió mới cho chính sách di trú:
Hợp Nhất TG1 và TG2: Đơn Giản Hóa Và Mở Rộng Cơ Hội
Một trong những đề xuất quan trọng nhất là việc hợp nhất Tokutei Gino loại 1 và loại 2 thành một hệ thống visa duy nhất hoặc một lộ trình liền mạch. Cụ thể, số lượng ngành nghề được phép chuyển đổi lên TG2 sẽ được mở rộng đáng kể, từ 2 lên toàn bộ 12 (hoặc 11) ngành nghề của TG1. Điều này có nghĩa là, hầu hết người lao động đang làm việc theo diện TG1 sẽ có cơ hội nâng cấp lên trạng thái “Tokutei Gino cao cấp” hoặc “vĩnh trú” sau một thời gian nhất định (ví dụ 3 năm) nếu đáp ứng đủ các tiêu chí về kỹ năng và ngôn ngữ. Mục tiêu là tạo ra một con đường rõ ràng và dễ tiếp cận hơn để người lao động nước ngoài có thể ở lại Nhật Bản lâu dài.
Con Đường Rõ Ràng Đến Cư Trú Vĩnh Viễn Và Đoàn Tụ Gia Đình
Điểm sáng chói nhất của chính sách mới là việc mở rộng quyền lợi cho người lao động Tokutei Gino, đặc biệt là quyền được bảo lãnh gia đình và cơ hội định cư vĩnh viễn. Theo đề xuất, sau khi hoàn thành một giai đoạn làm việc nhất định (ví dụ 3 năm) và chứng minh được năng lực chuyên môn cùng trình độ tiếng Nhật (thường là N3 hoặc N2), người lao động sẽ có thể chuyển đổi sang trạng thái lưu trú cho phép:
- Không giới hạn thời gian lưu trú: Thay vì phải gia hạn visa định kỳ, người lao động sẽ có thể ở lại Nhật Bản vô thời hạn, mang lại sự ổn định và an tâm tuyệt đối.
- Bảo lãnh người thân (gia đình đi cùng): Đây là thay đổi mang tính cách mạng. Người lao động sẽ được phép bảo lãnh vợ/chồng và con cái sang Nhật Bản sinh sống, học tập và làm việc. Điều này không chỉ cải thiện chất lượng cuộc sống mà còn giúp người lao động tập trung cống hiến mà không phải lo lắng về việc chia cắt gia đình.
- Mở ra con đường đến “Cư Trú Vĩnh Trú” (永住権): Với tư cách lưu trú không giới hạn, người lao động sẽ có một lộ trình rõ ràng hơn để xin thẻ Cư Trú Vĩnh Trú sau một thời gian sinh sống và đóng góp theo quy định của pháp luật Nhật Bản.
Bảng tóm tắt so sánh dự kiến:
| Đặc điểm | Tokutei Gino (TG) Hiện Tại (TG1) | Tokutei Gino Mới (Sau 2025) |
|---|---|---|
| Thời gian lưu trú | Tối đa 5 năm | Không giới hạn sau 3 năm chuyển đổi |
| Ngành nghề | 12 ngành | 12 ngành |
| Chuyển đổi TG2 | Chỉ 2 ngành, điều kiện khắt khe | Mở rộng toàn bộ 12 ngành, điều kiện rõ ràng hơn |
| Bảo lãnh gia đình | Không được | Được phép sau khi chuyển đổi |
| Định cư vĩnh viễn | Khó khăn, không có lộ trình rõ ràng | Có lộ trình rõ ràng hơn sau khi chuyển đổi |
| Yêu cầu tiếng Nhật | N4 (làm việc), N3 (chuyển đổi TG2) | N3/N2 (làm việc và chuyển đổi) |
Cơ Hội Vàng Cho Người Lao Động Việt Nam: Kỷ Nguyên Mới Của Di Trú Nhật Bản
Đối với người lao động Việt Nam, những thay đổi này mang lại một cơ hội “vàng” chưa từng có:
Tầm Nhìn Dài Hạn Hơn: Từ Lao Động Thời Vụ Đến Chuyên Gia Định Cư
Đây không còn là một chương trình visa ngắn hạn mang tính “tạm thời” nữa. Thay vào đó, Tokutei Gino đang dần trở thành một con đường sự nghiệp và định cư lâu dài tại Nhật Bản. Người lao động có thể yên tâm đầu tư vào việc học hỏi, nâng cao tay nghề, và trau dồi tiếng Nhật mà không phải lo lắng về việc phải hồi hương sau 5 năm.
Nâng Cao Quyền Lợi Và Chất Lượng Cuộc Sống
Việc được bảo lãnh gia đình sang Nhật không chỉ giải tỏa nỗi nhớ nhà mà còn giúp người lao động xây dựng một cuộc sống ổn định, đầy đủ hơn. Con cái có cơ hội học tập trong môi trường giáo dục tiên tiến, vợ/chồng có thể tìm kiếm việc làm, góp phần vào thu nhập gia đình. Quyền lợi xã hội, y tế cũng sẽ được đảm bảo ở mức độ cao hơn, tương đương với công dân Nhật Bản hoặc người có thẻ cư trú vĩnh viễn.
Chuẩn Bị Tích Cực Cho Tương Lai: Lời Khuyên Từ Chuyên Gia
Để nắm bắt tối đa những cơ hội này, người lao động cần có sự chuẩn bị chủ động và chiến lược:
Đối Với Người Lao Động Sắp Sang Nhật Theo Tokutei Gino
- Nâng cao trình độ tiếng Nhật: Tiếng Nhật sẽ là chìa khóa. Mức N3 hoặc N2 sẽ là yêu cầu tối thiểu để chuyển đổi lên trạng thái visa cao cấp hơn. Hãy đầu tư nghiêm túc vào việc học tiếng Nhật ngay từ bây giờ.
- Rèn luyện kỹ năng chuyên môn: Hãy chắc chắn bạn có kỹ năng vững vàng trong ngành nghề mình lựa chọn. Nhật Bản luôn đánh giá cao sự chuyên nghiệp và tinh thần học hỏi.
- Tìm hiểu kỹ ngành nghề và doanh nghiệp: Chọn ngành nghề có nhu cầu cao và doanh nghiệp có môi trường làm việc tốt, hỗ trợ người lao động phát triển và có lộ trình rõ ràng để chuyển đổi visa.
Đối Với Người Lao Động Đang Sinh Sống Và Làm Việc Tại Nhật
- Hoàn thành tốt công việc và tuân thủ pháp luật: Đây là yếu tố cơ bản để được đánh giá tốt và có cơ hội chuyển đổi visa.
- Tiếp tục học hỏi và nâng cao tay nghề: Tham gia các khóa đào tạo nâng cao, tích lũy kinh nghiệm để đáp ứng yêu cầu của các vị trí cao hơn.
- Cải thiện tiếng Nhật: Dù đã có N4 hoặc N3, hãy tiếp tục học lên N2 hoặc N1 để có lợi thế cạnh tranh và dễ dàng hòa nhập hơn.
- Chuẩn bị hồ sơ kỹ lưỡng: Giữ gìn giấy tờ, chứng nhận làm việc, hồ sơ đóng thuế, v.v., để sẵn sàng cho quá trình chuyển đổi visa.
Kết Luận: Tương Lai Rộng Mở Nhưng Cần Sự Chủ Động
Tương lai của chương trình Tokutei Gino sau năm 2025 không chỉ là một sự điều chỉnh hành chính mà là một tuyên bố mạnh mẽ từ chính phủ Nhật Bản về việc chào đón và coi trọng nguồn nhân lực quốc tế. Đây là cánh cửa rộng mở chưa từng có cho hàng trăm nghìn người lao động Việt Nam đang ấp ủ giấc mơ làm việc, sinh sống và định cư lâu dài tại Nhật Bản.
Tuy nhiên, “cánh cửa” này sẽ chỉ rộng mở cho những ai có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, tinh thần chủ động học hỏi và không ngừng nỗ lực nâng cao bản thân. Hãy xem đây là một cơ hội lớn để định hình lại tương lai của bạn, không chỉ là một chuyến đi làm việc ngắn hạn mà là một hành trình xây dựng sự nghiệp và cuộc sống ổn định tại một trong những quốc gia phát triển hàng đầu thế giới. Hãy nắm bắt lấy cơ hội này bằng tất cả sự quyết tâm và thông thái của mình!